Aktarmalar, birçok dil bilimci tarafından dillerin temel niteliklerinden sayılan ve çok anlamlılığı doğuran etkenlerin başında yer alır. Retorik çalışmalarda eskiden beri güçlü, etkileyici anlatımı sağlayan söz sanatları arasında ele alınan aktarmalar, toplumun kültürel özellikleri ve eğilimleri doğrultusunda biçimlenir. Kelimelerin çok sayıda yan anlam kazanmasını da sağlayan aktarmalar “Deyim Aktarması” ve “Ad Aktarması” başlıkları altında değerlendirilir. Deyim aktarması, ad aktarması dilin mental betimlemeleri naklettiği yollar olarak ifade edilir. Aktarmaların her dilde en yaygın türü, deyim aktarması ya da eğretileme (metaphor)’dir. Ad aktarması, psikolinguistik ve idrakî bir olgu ve söz sanatıyla ilgili bir beceri kabul edilir. Bu çalışmada, Türk dilinin lehçelerinden biri olan, doğaya ve somuta bağlı anlatımın güçlü olduğu Başkurt Türkçesindeki aktarmalardan hayvan adlarıyla ilgili olanlar değerlendirilmektedir. “Bir kavramın ilgili veya bağlantılı başka bir kavram vasıtasıyla anlatılması” şeklinde tanımlanabilecek olan ad aktarması, Başkurt Türkçesinde “metonimiya” terimiyle gramerlerde yer almaktadır. Farklı adlandırma, ad değiştirme olarak da değerlendirilen “metonimiya” bir şeyi adlandırmanın en kısa yolu sayılmaktadır. Başkurt Türkçesi gramerlerinde, deyim aktarması ise çok anlamlılık içinde bir alt başlık olarak “metafora” terimiyle ele alınmakta ve atama metaforalar “ad verme metaforları”, obrazlı metaforalar “canlı metaforlar”, individual-sitilistik metaforalar “bireysel metaforlar” olmak üzere üç grupta incelenmektedir. Aktarmalardaki yenilik, bir niteleme yoluyla anlamsal uygunluk ve farklılık üretmeye dayanır. Anlamsal yenilik, üretici hayal gücüne bağlanabilir. Aktarmalarda da yeni bir anlamsal belirginliğin doğuşu, kurallara göre üreten bir hayal gücünün ne olabileceğini çok güzel gösterir. Türkiye'de hanımeli olarak bilinen bitkiyi ayıw balanı “ayı bitkisi", uzun, çiçeksiz bir bitkiyi quyan qŭlaq “tavşan kulak” olarak adlandıran; sözü uzatmayı at qŭlŭnlatıw “at doğurtmak” olarak değerlendiren Başkurt Türklerinin üretici hayal gücünü gösteren aktarmalardan sadece hayvan adlarıyla ilgili kurulanlar incelendiğinde toplumun kültürel yapısının ne kadar zengin olduğu ortaya çıkar.

Anahtar Kelimeler: Başkurt Türkçesi, ad aktarması, deyim aktarması, söz varlığı, hayvan adları