İdil Sanat ve Dil Dergisi
www.idildergisi.com
Cilt 6, Sayı 38  Güz III 2017  (ISSN: 2146-9903, E-ISSN: 2147-3056)
Müzeyyen SAĞLAM

NO Makale Adı
1508244186 GÜNÜMÜZ ÇOCUK KİTAPLARI VE KARİKATÜR DERGİLERİNDE NASREDDİN HOCA İMGESİ

Halk kültürünün önemli figürlerinden biri olan Nasreddin Hoca, karakteri ve fıkraları ile çok geniş bir coğrafyada farklı isimlerle ve yansımalarla tanınmaktadır. Kaynağını toplumsal bellekten alan Nasreddin Hoca fıkraları ikincil sözlü kültür dönemine geçişle beraber hem yazılı kaynaklar hem de elektronik araçlar (radyo, televizyon, telefon vb.) vasıtasıyla sürdürülebilirliğini korumakla beraber; varyant ve varyasyonlara ayrılarak değişime uğramıştır. Özellikle popüler kültürün de etkisiyle bu fıkralar gerek elektronik ve basılı kültür ortamında gerekse günümüz mizah dergilerinde metinlerarası ilişkiler yöntemiyle yeniden üretime girerek orijinal bağlamından uzaklaşmış; bambaşka metinler hâline gelmiştir. Fakat Nasreddin Hoca fıkralarının yer aldığı tüm yazılı kaynaklarda bu durum söz konusu değildir. Örneğin; günümüz ilk-ortaöğretim ders kitaplarında ya da bu fıkraların geçtiği çocuk kitaplarında Nasreddin Hoca fıkralarının yaygın olarak bilinen formatına bağlı kalınmaktadır. Mizah dergileri, Nasreddin Hoca fıkralarının bilinen metinlerini günümüz mizah anlayışına göre yeniden yorumlamış ve buna komik görseller de ekleyerek okuyucuda kültürel belleğin yeniden canlanmasını ve sürdürülebilirliğini sağlamıştır. Çocuk kitaplarında ise fıkralarla ilgili akılda kalıcı görseller yer almakla birlikte; fıkra metinleri üzerinde dikkat çekici değişiklikler yapılmamıştır. Mizah dergilerinin ve çocuk kitaplarının sunulduğu kitle göz önüne alındığında iki kaynakta da Nasreddin Hoca’ya ve Nasreddin Hoca fıkralarına olan yaklaşımın farklı olması kaçınılmazdır. Çocuk kitapları, çocukların sözlü kültürün yazıya ve görsele geçmiş hâliyle karşılaştığı ilk metinlerken; popüler kültürün yansıması olan mizah dergileri sözlü kültürün yeniden üretilerek gelecek kuşaklara aktarılmasını ve kültürel belleğin canlı tutulmasını sağlar. Bu çalışmada günümüzün önde gelen mizah dergileri Uykusuz, Penguen ve Leman ile çocuk kitaplarındaki Nasreddin Hoca imgesi karşılaştırılacak; Nasreddin Hoca ile ilgili fıkra metinlerinin iki kaynakta nasıl kullanıldığı değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler: Nasreddin Hoca, fıkra, sözlü kültür, mizah dergileri.